الف) عظمت آخرت در آنان
سپس آن حضرت درباره دوستان خودشان توضیحاتى مى دهند تا معلوم شود آنها که مقصود شیطان هستند، چه کسانى اند. صفاتى را براى آنان برمى شمارند. اولین صفت آنها این است که: و لَقَدْ جَلّتِ الاْخرةُ فى أَعْیُنِهِمْ حتّى مایُریدونَ بها بدلاً; آخرت در نظرشان با عظمت است تا آن جا که حاضر نیستند آن را با چیزى معاوضه کنند. اگر در جایى امر دایر شود بین چیزى دنیایى و اخروى، آن چنان آخرت در نظرشان بزرگ است که حاضر نیستند آن را با هیچ چیز دنیا عوض کنند.
ب) پرنور بودن دل آنها
آه، آه على قلوبٍ حُشِیَتْ نوراً; چقدر دل هاى آنان پر نور است! این که ما چقدر با این تعبیرات آشنا هستیم، بستگى دارد به این که چقدر با معارف اهل بیت(علیهم السلام) انس داشته باشیم. باطن انسان، قلب و روح او، مانند ظرفى است، صندوقچه یا مخزنى است که چیزهاى مختلفى در آن انباشته مى شود. این مخزن پر از نیروهاى متراکم است. همان طور که در محسوسات، مى توان نیروهاى متراکمى را در جایى ذخیره کرد، در معنویات هم مى توان چنین کارى کرد. در قلب انسان، نیروهاى معنوى ذخیره مى شود. همان گونه که در عالم محسوسات، نور بزرگ ترین و شناخته شده ترین مظهر نیرو است، در عالم معنویات هم نورانیتى معنوى وجود دارد که در دل انسان جا مى گیرد و انباشته مى گردد. این نور، موهبتى خدایى است. هر انسانى مى تواند با کسب لیاقت هایى، قلب خود را آماده کند تا دلش پر از نور گردد. نشانه دل پر نور هم این است که توجهى به دنیا و زرق و برق آن ندارد، به لذت هاى مادى دل نمى بندد، فقط توجهش به مسایل معنوى و اخروى است. اما به عکس، کسانى که به زرق و برق دنیا چشم مى دوزند و دنبال هوس هاى مادى اند، باطنشان ظلمانى است، چشمشان حقایق را نمى بیند و ارزش مسایل معنوى را درک نمى کنند. در نتیجه، گول ظاهر فریبنده آن را مى خورند.
ج) اجتناب از دنیاگرایى
و إِنَّما کانَتِ الدُّنیا عِنْدَهُمْ بِمَنزَلَةِ الشَّجاعِ الاَْرْقِم; دنیا نزد آنان (دوستان اهل بیت(علیهم السلام)) هم چون مارى بسیار خطرناک است که منتظر فریفتن آنها است. برخى از مارها ـ که بسیار خطرناک هم هستند ـ گاهى در صحراها روى دم خود مى ایستند تا سایر جانداران را فریب دهند. هرکه از دور آنها را ببیند تصور مى کند شاخه خشک درختى است، اما وقتى به آنها نزدیک مى شود، او را مى بلعند. امام صادق(علیه السلام)مى فرماید: دوستان ما دنیا را به صورت مارى فریبنده مى بینند که در راهشان ایستاده و منتظر است تا آنها را فریب دهد. همیشه این گونه به دنیا نگاه مى کنند و مواظبند تا فریب آن را نخورند. و العدوِّ الاَْعْجَم; دنیا در نظر آنان همانند دشمنى بى منطق است که حرف حساب نمى فهمد; هرگاه بر انسان تسلط پیدا کند، به او رحم نمى کند.
د) انس با خدا
اَنِسُوا باللّهِ; انس اینان با خدا است; به خلاف دنیاپرستان که اصلا نمى توانند با خدا انس بگیرند و انسشان تنها با هوس هاى مادى است. دنیاپرستان اگر بخواهند مدتى در اتاقى تنها بمانند و دو رکعت نماز با حضور قلب بخوانند، گویى در زندان تاریک کشنده اى گرفتار آمده اند و مى خواهند جانشان را بگیرند. اما اولیاى خدا چنین نیستند; با این چیزها انس نمى گیرند. آنان منتظرند تا از بیگانه ها کناره بگیرند و با محبوب اصلى خود ارتباط برقرار کنند. منتظر رسیدن وقت نمازند. منتظرند وقت نماز شب برسد تا در خلوت به عبادت بپردازند. آنان از چنین چیزهایى لذت مى برند. حضور در خلوت، و راز و نیاز با او بزرگ ترین لذت آنها است. إِسْتَوْحَشُوا مِمّا بِهِ اسْتَأْنَسَ الْمُترَفونَ; از چیزهایى که مترفان و خوش گذران ها با آن انس دارند، وحشت مى کنند. اولئک اولیائى حقّاً;اینان همان دوستان واقعى من هستند; همان ها که شیطان به دنبالشان است و همّش را صرف فریب دادن آنها مى کند. و بِهِمْ تُکْشَفُ کُلُّ فتنَة و تُرفَعُ کُلُّ بَلِیَّةٍ;اینها همان کسانى اند که خداوند به واسطه ایشان هر فتنه اى را رفع مى کند و هر بلایى را از جامعه برمى دارد.
منظور از «فتنه» در لسان قرآن و اهل بیت(علیهم السلام)بیش تر فتنه هاى معنوى، اعتقادى و فکرى است. انحرافات فکرى و عقیدتى که در میان جامعه پیدا مى شود، به وسیله چنین کسانى رفع مى شود.
حاصل استفاده از این بخش از فرمایش امام صادق(علیه السلام) این است که راه صحیح معرفت خدا و قرب به او در پرتو ولایت اهل بیت(علیهم السلام) پیدا مى شود. اولین نشانه کسانى که داراى ولایت اهل بیت(علیهم السلام) هستند، بى اعتنایى به دنیا است. البته این با عمل نکردن به وظایف دنیوى تفاوت دارد. فرق است بین دل بستن به دنیا با عمل کردن به وظایف دنیوى. دنیا محل انجام وظایف است. انسان باید ببیند هر لحظه چه وظیفه اى دارد و با تمام قوّت آن را انجام دهد، اما در عین حال به دنیا فریفته نگردد. کسانى که داراى ولایت واقعى اهل بیت(علیهم السلام) باشند، از دوستان آنها به حساب مى آیند; دنیا در نظرشان کوچک و آخرت در نظرشان بزرگ است و انسشان در عبادت خدا است، به خلاف دشمنان اهل بیت(علیهم السلام)که انس آنها با امور دنیوى و شیطانى است.
